Περιγραφή
Οι μελετητές των Αναμνήσεων από το σπίτι των πεθαμένων συνήθως τονίζουν τις άθλιες συνθήκες στα τσαρικά κάτεργα, το σκληρό σωφρονιστικό σύστημα, τη διεισδυτική ματιά του Ντοστογιέφσκι και τις ψυχογραφικές του ικανότητες στην ανάλυση του χαρακτήρα τόσο καταδίκων και όσο δημίων (στιγματισμένα πρόσωπα, κουρελιασμένα ρούχα, κρότος των αλυσίδων, σάπια πατώματα, παρελάσεις ψύλλων, χτύπημα του ταμπούρλου συνεχής παρουσία οπλισμένων φρουρών). Άλλοι στέκονται στην καρτερικότητά του, στις ανθρωπιστικές του αξίες ή την θρησκευτική του πίστη την οποία στηρίζουν στην καθημερινή ανάγνωση της Αγίας Γραφής, το μόνο βιβλίο που του επιτρεπόταν .
Χωρίς να παραβλέπονται τα χαρακτηριστικά αυτά και χωρίς καθόλου να υποβαθμίζεται η σημασία τους, στο βιβλίο μας οι Αναμνήσεις αντιμετωπίζονται με μια τελείως καινούρια και πρωτότυπη ματιά και προβάλλονται πλευρές του έργου που δεν είχαν εκτιμηθεί ούτε αναδειχθεί ανάλογα, τεκμηριωμένες σε παρατηρήσεις του ίδιου του συγγραφέα. Με αφετηρία το κάτεργο επεκτείνει την κριτική του σε όλη την κοινωνία της εποχής του που τη θεωρεί δηλητηριασμένη από τις ρίζες της. Αντιμετωπίζει όλα τα προβλήματα, κοινωνική ανισότητα, ταξικές αντιθέσεις, εκμετάλλευση, διαφθορά, χρηματισμό των αξιωματούχων, το γυναικείο ζήτημα σε όλες του τις όψεις, την κακομεταχείριση των μικρών παιδιών. Θίγονται και δευτερεύουσες πληγές, όπως η χαρτοπαιξία, ο αλκοολισμός. Με αφορμή κάποια μικρή και άτονη εξέγερση αναφέρεται στο θέμα της ικανότητας των ηγετών. Τα κεφάλαιά του σχετικά μα τη ζωοφιλία των κατάδικων και την επιτυχημένη τους θεατρική παράσταση αποτελούν έμμεσες αλλά σαφείς προτάσεις διαπαιδαγώγησης των κρατουμένων. Ο φόβος της λογοκρισίας είναι εμφανής σε κάθε του παρατήρηση.
Τα Ανθρώπινα Τοπία , το πιο σημαντικό έργο του Ναζίμ Χικμέτ, ένα αριστούργημα της Τουρκικής αλλά και παγκόσμιας λογοτεχνίας, γράφτηκε στις φυλακές Τσάγκιρι και Προύσας ήταν σχεδόν άγνωστο στο ελληνικό κοινό, καθώς δεν είχε μεταφραστεί στα Ελληνικά. Στα Θέματα Παιδείας, τ. 53-56 του 2012, δημοσιεύθηκε, για πρώτη φορά στα Ελληνικά σημαντικός αριθμός στίχων του ποιητή μεταφρασμένος από την Ε. Κοτσαλίδου.
